Warsztaty dla bibliografów - materiały

 1. Dziedzictwo kulturowe w pracy bibliografa
(oprac. Anita Romulewicz)

Dziedzictwo kulturowe w pracy bibliografa
POJĘCIA		HASŁO
Dziedzictwo kulturowe – dobra materialne (zabytki, pamiątki) i niematerialne (treści duchowe, tradycja, poglądy, zjawiska historyczne i obyczajowe) o wspólnej wartości dla pewnej grupy. Wartości: historyczne, naukowe, patriotyczne, religijne i artystyczne		temat/okr. Kultura – zabytki NU Dobra kultury NU Dziedzictwo kulturalne NU Zabytki kultury                                        Proponuję hasło: Kultura
Świadomość kulturowa – odczuwanie potrzeby wewnętrznego rozwoju kulturalnego, związanego z wartościami ujętymi w dziedzictwie kulturowym. Świadoma dbałość o wspólne dziedzictwo pozwala utożsamić się z daną grupą.		temat/okr. Świadomość społeczna NU Pamięć społeczna NU Pamięć zbiorowa NU Świadomość historyczna NU Świadomość polityczna NU Tożsamość kulturowa NU Tożsamość społeczna
Tożsamość kulturowa – identyfikacja grupy ludzi z dziedziczonym zasobem kulturowym. Grupa utożsamia się z miejscem i posiadanym dziedzictwem. Okazuje to przez zachowania utrwalone tradycją. Przywiązanie do tradycji jednoczy członków grupy.		temat/okr. Tradycja TS Świadomość społeczna TW Tradycja ustna
WARTOŚCI		HASŁO
historyczne	Historia regionu, miast i wsi; kultury; nauki; sztuki; gospodarki; kościołów [04]
	Historia poszczególnych osób – pamiętniki i wspomnienia, dzienniki i ich omówienia [01.05]	Postacie ważne dla regionu
naukowe	Leksykony i słowniki o dziejach regionu, miejscowości
	Tradycja i świadomość w pracy muzeów, archiwów i bibliotek [11.04.06; 16.02; 16.04]	np. stare druki w zbiorach
	Tradycje wydawnictw i prasy lokalnej. Dziedzictwo na łamach prasy regionalnej [16.01; 16.03; 01.02]	np. Mazurzy na łamach „Gazety Olsztyńskiej”
	Kartografia (dawne dzieje) [02.01] Turystyka historyczna [02.08]
	Onomastyka (rozwój języka, nazwy regionalne) [12]	temat/okr. Mazurzenie TS Język polski – wymowa TK Język polski – dialekty i regionalizmy
		okr. – dialekty i regionalizmy NU – regionalizmy stosuje się po nazwach języków i tych grup etnicznych, których mowa nie jest uznawana za odrębny język, np.: Język cygański - dialekty i regionalizmy. Po tematach geograficznych stosuje się określnik - język, np. 651 Mazury – język   651 Mazury - onomastyka
	Etnografia (język, gwara, literatura, muzyka ludowa, zwyczaje, obrzędy, kulinaria), rzemiosło (ginące zawody) [05.01; 05.02; 06.04.12]	temat/okr. Folklor NU Kultura ludowa	temat/okr. Obrzędy ludowe NU Obrzędy – etnografia 651 Mazury – etnografia
		temat/okr. Bednarze NU Bednarstwo – zawód temat/okr. Kowale wyrobów zdobniczych NU Kowalstwo artystyczne – zawód NU Kowale artystyczni	Temat/okr. Kuchnia mazurska TK Mazury – etnografia TK Przepisy kulinarne TK Produkt regionalny NU Kucharstwo - etnografia
artystyczne	Krajobraz kulturowy: - przestrzeń miast i wsi (układy urbanistyczne i ruralistyczne, aleje przydrożne, parki i ogrody, place, ulice, cmentarze) - architektura (miejska, obronna, sakralna, ludowa, zamki, pałace i dwory) [14.02]	temat/okr. Krajobraz kulturowy	temat/okr. Technika – zabytki NU Zabytki techniki
		temat/okr. Zieleń przydrożna NU Aleje przydrożne NU Aleje drzew NU Drzewa przydrożne	temat/okr. Cmentarze NU Nekropolie TK Groby TK Krzyże cmentarne TW Cmentarze wojenne
		Uwaga na hasła geograficzne 651 a Olsztyn x cmentarze / 651 a Olsztyn x gospodarka komunalna
	Sztuka (ludowa, sakralna, nagrobna, zabytki sztuki, zabytki techniki, pomniki) [14.02] Malarstwo, rzeźba, sztuka użytkowa, fotografie i pocztówki [14.07]	Pocztówki niemieckie Pocztówki polskie
patriotyczne	Towarzystwa i stowarzyszenia regionalne [07.05]
	Stosunki narodowościowe, etniczne, wyznaniowe. Mniejszości. Warmiacy, Mazurzy, Polacy w Prusach Wschodnich, ale i Niemcy na Warmii i Mazurach po 1945 r. Ukraińcy, Żydzi, Cieszyniacy, Starowiercy [07.02]	temat/okr. Cyganie NU Romowie	temat Raskolnicy NU Starowiercy NU Staroobrzędowcy
		temat Prusy TK Niemcy TK Prusy Wschodnie	temat Prusowie TS Bałtowie TK Prusy (kraina hist.) TK Język pruski
		Prusy – samodzielne państwo pruskie (okres 1701-1871); Niemcy – po 1871 r.
	Uroczystości rocznicowe i obchody [07.07]	Grunwald x obchody
	Świadomość i tożsamość kulturowa w badaniach – jak postrzegamy nasz region i nasze wartości, co jest nasze a co nie jest, mity i stereotypy Określniki: recepcja (600, 650, 655); popularyzacja (650, 651); badanie (650, 651); stereotyp (650, 651) np. temat/okr. Cyganie – stereotyp NU Stereotyp Cygana	temat/okr. Pomniki TS Rzeźba TK Nagrobki 650 Pomniki 651 Olsztyn - pomniki, 600 Kajka, Michał – pomniki		okr. pamiątki temat Szlak Grunwaldzki TS Szlaki turystyczne TK Bitwa 1410 r. pod Grunwaldem - pamiątki TK Mazury – turystyka

 Zestawienie do pobrania.

2. Dziedzictwo kulturowe w pracy bibliografa - ćwiczenia
(oprac. Anna Wysocka)

Jakie są najczęstsze błędy w pracy bibliografa? Na co zwracać szczególną uwagę? Jak prawidłowo budować rekordy? Prezentacja do pobrania.

3. Dziedzictwo kulturowe Warmii i Mazur – biblioteki, instytuty oraz historyczno-naukowe bibliografie specjalistyczne

 (oprac. Waldemar Tychek)

Staatsbibliothek zu Berlin- Preussischer Kulturbesitz (http://staatsbibliothek-berlin.de) Stanowi część Fundacji  Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego. Firmuje europejską bibliografię badań nad Europą Wschodnią (EBSEES).

Herder-Institut Marburg - Instytut Herdera do Badań Historycznych nad Europą Środkowo-Wschodnią – Instytut Wspólnoty Leibniza. 

Zawiera bibliograficzną bazę danych z zakresu nauk historycznych dotyczących Europy Wschodniej (www.litdok.de). Jest jednym z uczestników Wirtualnej Biblioteki Fachowej Europy Wschodniej (https://www.vifaost.de).

Martin Opitz Bibliothek (http://martin-opitz-bibliothek.de)

Wydawnictwa z zakresu historii, geografii, literatury, kultury i sztuki dawnych pruskich prowincji wschodnich. Zawiera m.in. zbiory Towarzystwa Historycznego Warmii. Prowadzi wspólny elektroniczny katalog zbiorów instytucji naukowych i bibliotek zajmujących się historią i kulturą Europy Wschodniej (http://martin-opitzbibliothek.de/de/voe-info). 

Geisteswissenschaftliches Zentrum Geschichte und Kultur Ostmitteleuropas (GWZO),   

Bibliothek - Centrum Badawcze Historii i Kultury Krajów Europy Środkowo-Wschodniej przy Uniwersytecie w Lipsku (http://www.uni-leipzig.de/~gwzo)

Specjalistyczna biblioteka. Katalog zawiera literaturę dot. historii i kultury Europy Wschodniej, Niemiec i jej wschodnich sąsiadów.

Deutsches Polen-Institut, Bibliothek (http://www.deutsches-polen-institut.de) 

Katalog obejmuje ponad 750 000 tytułów zawartych w katalogach elektronicznych ponad 20 bibliotek w Niemczech i Polsce.

Schweizerische Osteuropabibliothek (http://www.ub.unibe.ch/sob/content/index_ger.html)

Specjalistyczna biblioteka Uniwersytetu w Bernie. Dostęp do dokumentów i bibliografii związanych z kulturą i historią Prus oraz Europy Wschodniej (http://baselbern.swissbib.ch).

4. Bibliografia – PROCES krok po kroku
(oprac. Barbara Kazimierczak)

PO CO?

ROZPOZNANIE MOŻLIWOŚCI

OKREŚLENIE HASEŁ

CODZIENNA PRACA

EKSPOZYCJA

SUKCESY

Przykład: „Dekada pod gwiazdami. Kultura, edukacja i sport na Warmii i Mazurach w latach 2004-2014. Bibliografia” (link) wyd. z okazji obchodów 10-lecia Polski w Unii Europejskiej przez Wojewódzką Bibliotekę Publiczną w Olsztynie.

1. PO CO?

…czyli krok ku koncepcji

W jakim celu ma powstać nasza bibliografia? O czym ma informować?

-precyzujemy potrzebę

-określamy temat zestawienia bibliograficznego

Są setki okazji do zestawień bibliograficznych. Można wykorzystać wszelakie rocznice, obchody, święta, można odnieść się do jakiegoś aktualnego zagadnienia (np. tożsamość Warmiaków, życie codzienne  Mazurów na ziemiach takich a takich w okresie - tu konkretny przedział czasowy). Można również opracować temat zgodny z polityką firmy (np. biblioteka organizuje spotkania z pisarzami – opracowujemy bibliografię związaną z danym pisarzem i dołączamy ją w formie ulotki do zaproszeń itp.). Można także po dłuższej pracy stwierdzić, że jakimś cudem nagromadziło nam się w bazie szczególnie dużo informacji o jakimś wydarzeniu, zjawisku, czy regionalnej postaci, że samo aż się prosi o opracowanie. Proszę bardzo! Daj mi temat, a dostaniesz bibliografię.

2. ROZPOZNANIE MOŻLIWOŚCI

… czyli krok ku warsztatowi

Gdy już wiemy, czego chcemy, trzeba sprawdzić, czy nasz pomysł jest możliwy do zrealizowania. Wchodzimy do bazy danych i sprawdzamy, co w niej mamy.

MAK->[wybrane lata]->przeglądanie indeksów->hasła (… określniki, słowa w tytule itd…)

Jeśli jesteśmy w stanie znaleźć odpowiednią ilość rekordów w bazie na dany temat – do dzieła!

Na tym etapie kontaktujemy się z firmowym informatykiem, bo bez niego raczej się nie obędzie. Jako administrator systemu informatyk jest w stanie na naszą prośbę wygenerować nam bazę roboczą. Żeby to zrobić, musi wiedzieć, jakimi kryteriami się kierować, czyli jakie lata i jakie hasła są nam potrzebne.

3. OKREŚLENIE HASEŁ

… czyli krok ku metodologii

Jakie hasła i okreśniki opisują wybrany przez nas temat?

Na przykład chcemy opracować bibliografię dotyczącą 10-lecia Polski w UE pod względem inwestycji w kulturę, edukację i sport w województwie warmińsko-mazurskim. Kierujemy się hasłami, określnikami oraz słowami w tytule takimi jak:

„kultura”, „edukacja”, „sport,”projekt”,  „program”, „fundusz”, „Unia”, „UE”, „Europa”, „europejski”…itd.

Lata: 2004-2014.

4. CODZIENNA PRACA

…czyli zwykła robota

Mamy koncepcję bibliografii, wiemy, że jest ona możliwa do zrealizowania, zaprzyjaźniony informatyk utworzył roboczą bazę, kierując się hasłami, które wyodrębniliśmy. Została praca, najlepiej codzienna, systematyczna.

Każdy rekord trzeba przeanalizować. Poprawić w nim ewentualne błędy (literówki), skorygować (ujednolicić) w razie potrzeby hasła

a)      zgodnie ze standardami Słownika Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej (link)

b)      odpowiednio do potrzeb naszej bibliografii

Ważne jest przypisanie rekordów do odpowiednich działów. Zgodnie z wymyślonym przez nas schematem bibliografii, tworzymy działy i przypisujemy do nich rekordy (np. 1. oświata, 2. kultura, 3. sport, por. s. 4 przykładowej bibliografii „Dekada pod gwiazdami").

Po opracowaniu rekordów zostaje napisać spis treści, wstęp itp.

5. EKSPOZYCJA

… czyli zaprezentowanie opracowania

Może to być samodzielna publikacja albo publikacja zgłoszona do branżowego czasopisma. Mniejsza bibliografia może ukazać się w formie broszurki, czy ulotki dołączonej do większego wydawnictwa. Można też zredagować tekst w pliku PDF i zamieścić go na stronie biblioteki, rozpowszechnić na płycie itd.

A później już tylko:

6. SUKCESY – gratulacje, zaszczyty, podwyżki, awanse, sława wytrawnego bibliografa, ucieczki przed paparazzi…